Sabit protez uygulaması, bilim ve sanatın birleşerek eksik veya aşırı madde kaybına uğramış dişlerin, diş dokusuna ve rengine benzer malzemeler kullanılarak yerine konması işlemidir.
Porselen kuron yapılmadan önce post-core adı verilen tedavi seçeneği ile aşırı harap olmuş dişlerin kök kanalından destek alınarak mevcut dişin güçlendirilmesi yapılabilir. Bu, kullanılan postun çeşidine göre bazen tek seansta bazen birkaç seansta tamamlanan bir işlemdir.
Aşırı harap olmuş veya estetik olarak kabul edilemez durumda olan dişin tek başına çeşitli materyallerle kuronlanarak tedavisi yapılabilir.
Dişler kuronlanırken metal, metal destekli porselen, tam porselen (güçlendirilmiş porselen, zirkonyum alt yapılı porselen) gibi farklı malzeme alternatifleri vardır.
Metal destekli porselen kuronlar: Estetik ve hijyenik olan porselen yapı ve onu taşıyan metal altyapıdan ibarettir.
Tam porselen kuronlar (Güçlendirilmiş porselen, Zirkonyum altyapılı porselen restorasyonu): Estetiğin önemli olduğu ön grup dişlerde ışık geçirgenliği doğal dişe benzeyen metalsiz porselenler kullanılabilir. Güçlendirilmiş porselen veya zirkonyum altyapı olarak kullanılır. Metal altyapıya gerek olmadığından daha iyi estetik sonuçlar elde edilebilir.
Metal kuron: Tamamı metalden (altın, krom, kobalt gibi) yapılır. Estetik sorun teşkil etmeyen arka bölgedeki dişlerde ve çenelerde porselen kuron yapımına yeterli yer olmadığı durumlarda kullanılır. Kullanım alanı sınırlıdır.
Porselen laminalar dişlerin ön yüzlerine yapışan çok ince porselen yapılardır. Porselen laminalar ile dişlerin arasındaki boşluklar kapatılabilir, boyları uzatılıp yeniden şekil verilebilir, kırık çatlak, kötü formlu ve ileri derecede renklenmiş dişler güzel bir görünüme kavuşturabilir. Ayrıca diş rengini beğenmeyen kalıcı beyazlık isteyenlerde, gülüşünü beğenmeyen hastalarda gülüş tasarımı amacıyla, antibiyotik nedeni ile renklenmiş dişlerde, hafif çarpık dişlerin düzeltilmesinde, ortodonti tedavisi gerektiren, ileri derecede olmamak kaydıyla çapraşıklıklar birkaç seansta düzeltilebilir.
Karar verildikten sonra dişiniz porselen laminalar için hazırlanır. Dişinizin ön ve kesici yüzeyinden çoğu zaman 1 milimetreden az mine dokusu kaldırılıp, dişinizden ölçü alınır. Bu ölçü yardımı ile dişinize uygun, gülüşünüzü tamamlayacak, neredeyse yaprak kalınlığında, uygun renkte porselen laminalar yapılır ve uygun renkte özel yapıştırıcılar ile dişinize yapıştırılır.
Kısmen hasara uğramış, madde kaybı bulunan dişlere amalgam ya da kompozit dolgu yapmak yerine estetik ve sağlamlık açısından çok daha üstün nitelikli porselen dolgular hazırlanarak dişteki mevcut boşluğa yerleştirilir. Birkaç seansta tamamlanan bir işlemdir.
Bir veya birkaç diş eksikliğinde implant ve köprü tedavisi alternatiflerimiz vardır.
Köprü: Bir veya birkaç dişin eksikliğinde kişide estetik, fonetik ve fonksiyon kaybını karşılamak amacı ile eksik dişlere gelecek yükü taşıyacak sayıda komşu dayanak dişlerden destek alınarak diş eksikliğinin kapatılması için uygulanır. Vakanın durumuna göre materyaller ve köprü tipleri arasında seçim yapılır.
İmplant-üstü kuron ve köprüler: Bir, birkaç veya tüm diş eksikliklerinde çene kemiğine cerrahlar tarafından yerleştirilen kök formundaki titanyum vidalar kemikle bütünleştikten sonra (yaklaşık 2-6 ay) yapılan sabit (yapıştırma) protezlerdir. Bu restorasyonlar vakanın durumuna göre metal, metal-porselen, zirkonyum-porselen veya sadece porselen üretilebilirler.
Sabit protezlerle tedavi prosedürü en az 4 seans gerektirir.
Preparasyon ve ölçü: Restorasyon yapılacak diş ya da dişler, uygulanacak restorasyon miktarı kadar küçültülüp laboratuvar modeli ve işlemleri için bütün ağzın hassas ölçüsü alınır. Renk tespiti hastayla mutabakat sonucu alınır.
Altyapı provası: Laboratuvarda model üzerinde hazırlanan zirkonyum veya metal altyapının ağız ortamında prova ve uyumlanması yapılır.
Porselen prova: Restorasyonun bitiminden önceki aşamadır. Laboratuvarda hazırlanan porselenin komşu, karşı dişler ve çevre dokularla ilişkisi kontrol edilir. Renk ve estetik olarak yüzünüz ve gülüşünüz ile uyumu kontrol edilir. Hastaya uygun karakterizasyonlar bilgi verilerek bu aşamada yapılır. Hastanın son onayı alınır. Cila yapılmak üzere laboratuvara gönderilir.
Cila ve simantasyon: Laboratuvarda cilası yapılan restorasyon son kez ağızda denenir, herhangi bir problem yoksa, hastanın da onayı alındıktan sonra restorasyon diş üzerine sabitlenir, yapıştırıcı sertleştikten sonra artıklar temizlenir. Artık restorasyonlar hastanın kullanımına hazırdır.
Hasta bilgilendirme: Tüm ağız hijyeni ve bakımının restorasyonların ömrüne direkt etkisi olduğundan dişler ve çevre dokular ile ilgili bakım teknikleri anlatılır. Özel olarak restorasyonlar (köprüler) için gerekli yöntemler varsa hasta bilgilendirilir. Rutin kontrolleri için randevu verilir.
Hareketli Protez Ne Demektir? Kaç Türlü Hareketli Protez Vardır?
Hareketli protez, hasta tarafından takılıp çıkartılabilen ve eksik dişlerin yerini tutan yapay bir aygıt demektir.
Doğal dişlerin tamamının olmadığı vakalarda yapılanlara total protez denir. Bu tür protezler halk arasında takma diş olarak bilinir.
Bazı ana dişlerin var olduğu bazılarının da çekilmiş olduğu durumlarda yapılan takılıp çıkarılabilir protezlere parsiyel protez denir. Parsiyel protezler ya klasik akrilik protezler şeklinde olur ya da iskelet protez diye adlandırılan tek parça dökümden yapılır. Bu tip protezler, ana dişlere bağlana ve kroşe denilen tellerle tutuculuk sağlarlar. Bu tel tutucuların göründüğü ve estetik olmadığının düşünen hastalara hassas bağlantılı estetik protezler de yapılabilir.
Ana dişlerin tümünün çekilmesin gereken durumlarda, hasta dişsiz kalmak istemezse immediat protez denilen doğal dişler çekilir çekilmez hemen takılan protez türleri de vardır. İyileşme tamamlanıp dokular büzülünce bu protez uyumsuz hale gelir ve hastanın daimi protezleri yapılmaya başlanır.
Son olarak ağızda var olan birkaç doğal diş veya kök üzerine, diş hekiminin yapacağı bazı özel hazırlıkları takiben uygulanan dişüstü protezler de vardır. Bu doğal diş veya kökler proteze tutuculuk ve stabilite sağlar.
Protezlere alışmak biraz zaman isteyen bir konudur. Çok iyi yapılmış protezlerde bile bu durum kişiden kişiye değişen bir süreçtir. Bu süreçte hastaların ağızlarına ufak lokmalar alması, dudaklarını açmadan yemekleri yavaş yavaş çiğnemeleri gerekir. Başlangıçta ağızlarının her iki tarafına da lokmayı koyarak iki taraflı çiğnemelerinde yarar vardır. Protezlerin takıldığı ilk günlerde yumuşak yiyecekler yenmesi önerilir. Protezlerin vuran yerleri varsa bu bölgeler hekim tarafından düzeltilecektir.
Total protezlerde normal ve rahat yemek yemek genel olarak 4-6 hafta gerektirir. Hastaların bu süreyi hekimlerinin önerilerini dikkate alarak geçirmeleri, en önemlisi de protezlerini kullanacaklarına dair “kararlı” olmaları gerekir. Hemen pes edip protezi çıkarmamalıdırlar. Bu durum özellikle eski protezleri olan hastalar için söz konusudur. Çünkü en ufak bir vurukta hemen yenilerini çıkartıp eski protezlerini takarlarsa yeni protezlerine alışmaları çok uzun sürebilir.
Protezler ağız ortamında az da olsa bazı seslerin telaffuzunda zorluklar gibi değişikliklere neden olabilir. Bu durumda yüksek sesle ve ayna karşısında okuma çalışması yapılmalı ve doğru telaffuz edilemeyen kelimeler tekrar edilerek normal hale getirilmeye çalışılmalıdır.
Hastaların protezlerine bir an önce alışabilmeleri için ilk günlerde devamlı kullanmaları gerekir. Fakat alıştıktan sonra geceleri çıkarılarak ıslak bir kağıt havluya sarmaları önerilir. Bu durum yumuşak dokuların dinlenmesini sağlar. Protezlerin geceleri çıkarılamayacağı özel durumlarda, hastaların yalnız kaldıkları zaman protezlerini çıkararak ağız dokularını dinlendirmeleri önerilir.
Protez yapıştırıcılarının devamlı kullanılması, istenen bir şey değildir. Fakat gerektiğinde kısa süreli olmak üzere kullanılmasında bir sakınca yoktur. İhtiyaç olduğunda bu yapıştırıcıların nasıl kullanılacağı hekiminiz tarafından size açıklanacaktır.
Protezlerin hayat boyu kullanılması söz konusu değildir. Protezlere normal koşullarda beş yılda bir bazı işlemler uygulanması gerekir diye söylense de; şüphesiz bu süre hastaya göre değişkenlik gösterir. Protezlerin hayat boyu kullanılamamasının sebebi, canlı dokulardaki değişikliklerdir. Yıllar içinde protezlerin dokularla olan uyumu bozulur. Protezler bollaşır, düşmeye başlar, yemek yemek zorlaşır. Bunun protezlerle ilgisi yoktur. Tamamen canlı dokulardaki değişiklikler sonucudur. Bu durumda protezlerin içinin doldurulması, uyumu bozular kaide maddesinin tümden değiştirilmesi ya da yeni bir protez yapılması gerekir. Bu konudaki kararı diş hekimi verecektir.
Hareketli protezlerin yapımı ölçü alınmasından itibaren normal koşullarda beş seans sürer. Ancak gerekli hallerde seans sayısı artabilir. Protez takıldıktan sonra da ağza alıştırılması için hastaların birkaç seans daha gelmesi gerekebilir. Bu durumda bir hareketli protezin tamamen bitmesi ve hastanın protezini kullanabilir hale gelmesi genel olarak 1-1,5 ay sürebilir. Bu konuda hastalarımız yapım ve alışma için belirli bir süre gerektiğini bilmelidirler.
Normal koşullarda bu gidiş “altı ayda bir” olarak ifade edilir. Çünkü hekimin protezleri ve ağız dokularını muayene etmesi, olası patolojik değişiklikleri görmesi ve bir değişiklik varsa uygun gördüğü işlemleri yapması gerekir. Uygun gördüğü zaman hekiminiz bu süreyi değiştirebilir.
Klasik hareketli protezlerin en çağdaş alternatifi implant destekli protezlerdir. Bu durum özellikle alt-total protezler için söz konusudur. İmplant işlemi ile protezlerin gerek tutuculuğu gerekse stabilitesi artar. Maliyet açısından daha yüksek olan bu protezlerin uygulanabilmesi için lokal ve sistemik tüm koşulların uygun olması gerekir. Protetik diş tedavisi doktoru sizi muayene ettikten sonra gerekli bilgilendirmeyi yapacaktır.
Yeni protezleri kullanmasını öğrenmek zaman ve sabır ister. Daha önce protez kullanmış olsanız bile yeni protezleriniz kullanmış olduklarınızdan farklıdır. Bu nedenle, eski alışkanlıklarınızı değiştirmeniz ve yeni alışkanlıklar kazanmanız gerekecektir. İlk birkaç hafta, alışma süresine ihtiyacınız olacaktır. Bu sürede protezinizin sizin ağız yapınıza uyumlanması için bazı düzeltmeler gerekecektir. Sabır gösterirseniz protezinizi rahatlıkla kullandığınızı göreceksiniz.
Protezin kullanımı
• Dil, dudak ve yanakların protezin kontrolünde çok büyük etkisi vardır. Daha önce protez kullandıysanız yeni protezinize daha kısa sürede ve rahatlıkla alışacaksınız.
• Protezinize alışabilmek için ilk günlerde yatarken çıkarmayınız.
• Protezinizi kullanmaya alıştıktan sonra yatarken protezler çıkarılmalı, ağız dokuları dinlendirilmelidir. Yatarken protezlerini çıkarmayı tercih etmeyenler ise gündüz, uygun olan bir zamanda protezlerini çıkararak ağız dokularını dinlendirmelidirler.
• Protezler gece çıkarıldığında bir kutu içerisinde nemli olarak muhafaza edilmelidir.
• Protez tozları ve diğer yapıştırıcıları hekiminiz önermediği sürece asla kullanmayınız.
Protezin bakımı
• Sağlıklı bir ağız için, protezinizdeki besin artıklarını her yemekten sonra temizlemek gerekir.
• Temizleme işleminde yumuşak bir fırça sıvı sabun veya sabun kullanınız. Günlük temizliğe ek olarak haftada 1 defa temizleme tabletleri kullanılabilir.
• Protezinizin düşüp kırılmaması için, temizleme işlemi lavaboya yakın tutularak veya su dolu kabın üzerinde yapılmalıdır.
• Protezinizin her yerini hafif bir kuvvetle fırçalayınız.
• Protezinizi asla sıcak suya koymayınız.
Düzenli kontrol
• Zamanla proteziniz uyumunu kaybeder ve siz bu durumu fark edene kadar dokularda zararlara sebep olabilir.
• Yılda en az bir kere diş hekiminiz tarafından kontrol edilmelisiniz.
• Yeni protezin başarısı, diş hekiminize bağlı olduğu kadar, size de bağlıdır. Sabırlı ve olumlu yaklaşım ile rahatça protezlerinizi kullanabilirsiniz.
Proteze alışma sürecinde yemek yeme ve çiğneme
• Tam protezlerle normal ve rahat yemek yiyebilmek zordur. Bunun için en az 4-6 hafta gerekebilir. Başlangıç sürecinde normal ve etkili bir çiğneme beklenmemelidir.
• Başlangıçta parça et, fındık, çiğ sebze ve taze ekmek gibi yemesi güç yiyecekleri denemeyiniz. Küçük parçalara bölünmüş yumuşak besinler dudaklar kapalıyken yavaş yavaş çiğnenmelidir.
• Özellikle ilk haftalarda ön dişlerle kesinlikle ısırılmamalıdır. Bu durum protezin hareket etmesine neden olabilir.
• Tavuk, balık, et gibi gıdaların kemiklerini tabağınızda ayıklayıp daha sonra çiğnemeye başlamanız daha doğru olacaktır.
Konuşma
• Protezlerle rahat konuşabilmek zaman alabilir. Yüksek sesle ve ayna karşısında okuma çalışması yapılmalı ve doğru telaffuz edilemeyen kelimeler tekrar edilerek normal hale getirilmeye çalışılmalıdır.
• Protezi ilk kullanmaya başladığınız dönemde gülme ve öksürme gibi ani hareketlerde protez ağzınızda yerinden oynayabilir. Tekrar yerine oturması için yavaşça dişlerinizi sıkıp yutkununuz.
Görünüm
• Protezi ilk kullanmaya başladığınız zaman yüzünüzün görünümü size farklı gelebilir. Tüm kaslarınız proteze uyum sağlayınca görünümünüz normale dönecektir.
• Yanak ve dudaklarınızdaki çökme protezinizle düzelecektir ve bu sayede daha genç görüneceksiniz.
Başlangıçta karşılaşılan sorunlar
• Yeni proteziniz ağzınızda yabancı ve büyük bir cisim olarak algılanacaktır. Dudak ve yanaklarınızda doygunluk hissi duyulacaktır. Bu his geçicidir ve protezlere alışınca kaybolacaktır.
• İlk günlerde salgı bezlerinin uyarılması sonucu tükrük miktarı artabilir. Bu artış protezlerin tutuculuğunu olumsuz yönde etkiler, fakat bu durum kısa sürece geçecektir.
• Alt protez üst proteze göre daha çok hareket edecek ve yerinden daha kolay çıkacaktır. Alt proteze alışma, üst proteze alışmaktan daha zordur ve daha çok zaman alır.
• Protezler yapılırken ne kadar özen gösterilirse gösterilsin protezler protezlerin kullanım sırasında hareket etmesi sonucunda vuruklar olabilir. Vuran yerler mutlaka doktorunuz tarafından düzeltilmelidir. Protezlerin hasta tarafından törpülenmesi yanlıştır ve çok daha büyük problemlere neden olabilir.
• Vuran yerlerin alınması için doktorunuza gelmeden önce protezlerinizi en az 4 saat kullanmış ve bir öğün yemek yemiş olmalısınız. Bu süre vuruk yerlerinin görülebilmesini sağlar.
• Ağızdaki dokular proteze alıştıkça sorunların da zamanla azaldığını göreceksiniz.
